Ga je een boek schrijven en in eigen beheer uitgeven? Weet je niet zo goed waar je moet beginnen en wat er allemaal bij komt kijken?

In dit artikel laat ik je precies zien welke fases je doorloopt als je een boek wil laten maken, van schrijven naar redactie en van het ontwerp naar de drukker.

Fase 1: Je boek schrijven
Een voorlopige indeling maken
Beeldmateriaal verzamelen voor in je boek
Het colofon en de flaptekst schrijven

Fase 2: Je boek laten redigeren
De tekst van je boek laten redigeren door een professionele redacteur
Een redacteur kiezen voor je boek
Je tekst zelf redigeren

Fase 3: Het ontwerp en de opmaak van je boek
Een ontwerper kiezen voor je boek
De fases van het ontwerpproces
De fases van het ontwerpproces
Correctierondes

Fase 4: Je boek naar de drukker
Een drukker kiezen voor je boek
De bestanden van je boek geschikt maken voor de drukker
Definitief akkoord geven aan de drukker

Fase 1: Je boek schrijven

Je hebt een heleboel ideeën en bent waarschijnlijk al een tijdje bezig om die op papier te zetten. Misschien op losse blaadjes, in notities op je telefoon en computer of misschien ben je gewoon alvast hoofdstukken aan het schrijven.

Van al deze losse ideeën ga je nu een complete tekst maken, die lekker leest, met een duidelijke samenhang.

Een voorlopige indeling maken

Misschien hou je niet zo van plannen, maar toch bespaart het je veel tijd als je al in dit eerste stadium een (voorlopige) indeling voor jezelf maakt.

De voorlopige indeling kan je als leidraad en checklist gebruiken. Zo wordt het makkelijker om goede koppen en tussenkoppen te bedenken. Door die al in de voorlopige indeling te zetten, krijg je een helder overzicht van de inhoud van je boek.

Zo zie je vanzelf wat waar in het boek aan bod zal komen. Je hoeft nu bij elk onderdeel alleen nog het hoofdstuk te schrijven.

Voorbeeld: de voorlopige indeling van Borstvoeding geven aan je prematuur

Waarschijnlijk zal je de koppen nog een paar keer herschrijven tijdens het proces, maar zo heb je een goed startpunt.

Tegelijkertijd kan je zo goed in de gaten houden of je alles behandeld hebt waar je over wilde schrijven. Maak van de voorlopige indeling letterlijk een checklist.

Maak er een apart tekstbestand voor aan en geef met kleuren aan welke onderdelen klaar zijn en waar je bijvoorbeeld nog input van iemand anders voor nodig hebt. Zet er opmerkingen en aantekeningen in.

Het is prettig voor je lezers als alle delen en hoofdstukken van je boek ongeveer een vergelijkbare omvang (aantal pagina’s) hebben.

Door aan de hand van een indeling te schrijven, en van elk hoofdstuk en/of onderdeel een apart tekstbestand te maken, zie je het al snel als blijkt dat je eerste hoofdstuk uit 250 pagina’s bestaat en de tweede maar uit 20.

Natuurlijk ben je hier vrij in, en soms ontkom je hier misschien gewoon niet aan, maar door een overzicht te maken hou je de vinger aan de pols en maak je het jezelf zo makkelijk mogelijk.

Beeldmateriaal verzamelen voor in je boek

Tijdens het schrijven ga je misschien ook al op zoek naar beeldmateriaal. Dat is wel zo handig, want nu weet je precies wat je aan het vertellen bent en met welke beelden je dit wilt illustreren.



In het artikel Het ontwerp van je boek: tips vanuit de ontwerpstudio lees je hoe je kunt zien of beeldmateriaal van voldoende resolutie is om voor je boek te gebruiken.

Wanneer je gebruik maakt van beeld, let dan goed op wie de auteursrechten op een beeld heeft. Zomaar iets gebruiken dat je via Google gevonden hebt mag in elk geval nooit.

Zorg er liever voor dat je eigen illustraties of foto’s laat maken door je ontwerper, een illustrator of een fotograaf. Heb je daar geen budget voor, schaf dan beeldmateriaal aan via een stockfotosite zoals iStock.

In het artikel Liever goed bedacht dan slecht gejat! lees je meer over auteursrechten.

Over het aanleveren van beeldmateriaal vind je meer in het artikel Het ontwerp van je boek: tips vanuit de ontwerpstudio.

Het colofon en de flaptekst schrijven

De afgelopen jaren heb ik ervaren dat veel schrijvers het colofon en de flaptekst, de tekst die op de achterkant van je boek komt, vergeten te schrijven.

Het colofon van je boek

De meeste boeken hebben voor- of achterin een colofon. Meestal wordt hierin een disclaimer opgenomen die beschrijft hoe het zit met de auteursrechten.

Hoewel dit eigenlijk vanzelfsprekend is, omdat je op elk uniek werk dat je maakt automatisch auteursrechten hebt, kan het toch handig zijn om dit te vermelden. Helaas heb ik zelf onlangs ondervonden hoe vervelend het is als iemand je werk kopiëert.

Daarnaast kan je in het colofon het ISBN vermelden en of dit de eerste druk is of een herdruk, en bijvoorbeeld wie de auteur, de uitgever, de illustrator, de ontwerper en de drukker van je boek zijn. Kijk maar eens in andere boeken om een idee te krijgen.

Voorbeeld: colofon van Praktische vaardigheden voor familie- en ontwikkelingsgerichte zorg

De flaptekst van je boek

De flaptekst moet zo duidelijk en bondig mogelijk vertellen waar je boek over gaat, voor wie het bedoeld is en waarom iemand je boek zou moeten kopen.

De flaptekst kan je als omschrijving gebruiken wanneer je je boek aanmeldt bij het CB. Online boekhandels nemen de tekst over en gebruiken het als omschrijving van je boek.

Dit is daarom een van de belangrijkste teksten die je schrijft. Zorg er dus voor dat de flaptekst lezers zo nieuwsgierig maakt dat ze de rest van het boek ook móeten lezen.

Voorbeeld: flaptekst van Borstvoeding geven aan je prematuur

Sommige auteurs schrijven de flaptekst voordat ze de rest van het boek schrijven, om dit als leidraad voor zichzelf te kunnen gebruiken. Als je dit doet, kan je de flaptekst gebruiken om steeds te controleren of wat je schrijft klopt met wat je voor ogen had.

Schrijf je de flaptekst liever pas wanneer je ontwerper bezig is met de opmaak? Het kan makkelijker zijn om de flaptekst te schrijven als je al een paar eerste proeven van de opmaak hebt gezien.

Al die tijd ben je met de inhoud bezig geweest. Nu de basis af is en het er als een echt boek uit begint te zien, is het misschien makkelijker voor je om de essentie samen te vatten.

Fase 2: Je boek laten redigeren

Natuurlijk kan je je teksten zelf nakijken, maar het is verstandig om de tekst ook professioneel te laten redigeren. Als je al weken of maanden aan het schrijven bent, zie je fouten en gekke dingen op het laatst gewoon niet meer.

Heb je echt niet voldoende tijd of budget? Laat je tekst dan in ieder geval heel kritisch door één of twee proeflezers lezen, die gevoel hebben voor taal en grammatica. Of laat je tekst een paar weken liggen en kijk er dan nog eens naar met een frisse blik.

De tekst van je boek laten redigeren door een professionele redacteur

Om de puntjes op de i te zetten, kan je de hulp inroepen van een (professionele) redacteur, die de fouten in je tekst verbetert. Bijvoorbeeld fouten in spelling en leestekens, maar ook in woordkeus, zinsbouw en structuur.

Een redacteur bekijkt de inhoud van je tekst en de gekozen tekstsoort en zorgt ervoor dat deze goed op elkaar afgestemd zijn.

Vormt je tekst een logisch verhaal met een duidelijk begin en eind? Is de stijl van schrijven consequent doorgevoerd? Is je indeling logisch?

Een redacteur kiezen voor je boek

Op internet kan je heel veel redacteurs vinden, de kunst is om een goede te kiezen. Tarieven kunnen flink variëren en de prijs zegt helaas niets altijd iets over de kwaliteit.

Probeer daarom eerst eens wat werk te lezen dat door een redacteur geredigeerd is, zodat je een beeld krijgt van de kwaliteit die hij levert.

Laat je je boek door mij ontwerpen? Dan zit de redactie van je boek daarbij inbegrepen. Kijk even naar mijn portfolio of neem contact met me op. Dan bespreken we samen wat je nodig hebt en wat ik voor je kan doen.

Wil je het vrijblijvend uitproberen? Kies dan voor proefredactie.

Je tekst zelf redigeren

Hoe jij de redactie aanpakt is helemaal aan jou, maar vergeet niet dat een boek pas echt professioneel overkomt wanneer het lekker leest en niet vol staat met schrijffouten. Ook al denk je zelf dat dit misschien niet zo belangrijk is.

Als een boek vol schrijffouten staat, wordt al snel het hele boek niet meer serieus genomen, al ziet het er nog zo mooi uit. Blijkbaar is de schrijver niet capabel genoeg om foutloos te schrijven, dan zal de inhoud ook wel niet veel waard zijn.

Mocht je de redactie toch zelf willen doen, is het een goed idee om in elk geval een paar tientjes in een boek over taal en grammatica te investeren. Zelf vind ik Teksten redigeren van Wim Daniëls en Schrijfwijzer van Jan Renkema hele fijne boeken.

Teksten redigeren is dun en beknopt en heb je snel doorgelezen. Schrijfwijzer is heel uitgebreid en staat vol tips over het schrijven van goede teksten, zowel op inhoudelijk als op grammaticaal gebied.

Ook mijn boek Van passie naar boek staat boordevol tips over schrijven en grammatica.

Twijfel je toch nog over de juiste schrijfwijze van een woord of een zin, dan is Google je beste vriend.

Fase 3: Het ontwerp en de opmaak van je boek

Dit is een hele spannende fase, want nu ben jij voorlopig klaar en geef je je werk uit handen aan je ontwerper, die er iets moois van gaat maken en je boek tot leven gaat brengen!

Een ontwerper kiezen voor je boek

Als je nog nooit eerder met een ontwerper hebt gewerkt, weet je misschien niet zo goed waar je moet beginnen en hoe je een ontwerper vindt of kiest.

Natuurlijk kan je gewoon eens gaan googelen, maar je kunt ook op social media kijken of rondvragen. Misschien ken je iemand die met een ontwerper werkt die hij je kan aanbevelen.

Kijk eerst eens naar welk werk een ontwerper eerder heeft gemaakt en zoek iemand die ervaring heeft met het maken van boeken.

Een webdesigner of een ontwerper die is gespecialiseerd in logo’s en huisstijlen kan vol creatieve ideeën zitten, maar bij het maken van boeken komen veel specifieke zaken kijken en het is belangrijk dat je ontwerper daar kennis van heeft.

De meeste ontwerpers hebben een portfolio op hun site en laten werk op social media zien. Kijk goed naar voor wat voor klanten iemand werkt. Zou jij hier tussen passen? Probeer iemand te vinden die feeling heeft met het onderwerp en met de lezers van jouw boek.

Het is belangrijk dat je een goede klik met iemand hebt. Je communiceert dan gewoon een stuk makkelijker. Dat is logisch, maar wanneer je een ontwerper gaat kiezen, is een persoonlijke klik om nog meer redenen belangrijk.

Als je elkaar niet goed begrijpt, is de kans groot dat er eindeloos veel extra correctierondes nodig zullen zijn voordat het ontwerp helemaal naar je zin is.

Slechte communicatie maakt je project onnodig duur, een stuk minder leuk, en vergroot de kans dat deadlines niet gehaald worden.

Probeer daarom een ontwerper te vinden waarmee je goed kunt communiceren. Die snapt wat jij bedoelt, zonder dat je het met zoveel woorden hoeft te zeggen.

Ben je op zoek naar een ervaren boekontwerper? Ik kan je helpen met het ontwerp van je boek. Kijk even naar mijn portfolio of neem contact met me op. Dan bespreken we samen wat je nodig hebt en wat ik voor je kan doen.

De fases van het ontwerpproces

Wanneer je al je materiaal hebt aangeleverd, of in elk geval alvast een deel zodat je ontwerper hiermee aan de slag kan, begint de leukste fase: de ontwerpfase. Nu komt je boek binnenkort echt tot leven!

Heb je mooie voorbeelden die je aanspreken? Laat die dan zien. Niet om ze na te maken, maar om goed over te kunnen brengen wat je precies voor ogen hebt. Dat kunnen boeken zijn, maar ook plaatjes van internet (bijvoorbeeld Pinterest) of mooie kleurschema’s.

De eerste ontwerpvoorstellen

Afhankelijk van wat je afgesproken hebt, zal je ontwerper een begin maken met het ontwerp. Bijvoorbeeld een aantal eerste pagina’s waarmee je een goed beeld krijgt van de opmaak.

Hoeveel tekstkolommen krijgen de pagina’s? Hoe komen de kopjes er uit te zien? Welke kleuren en lettertypen worden er gebruikt en hoe wordt het beeld geplaatst?

Het kan ook zijn dat je ontwerper meteen de hele opmaak doet, eventueel per deel of per hoofdstuk.

Correctierondes

Wanneer de opmaak van je volledige boek klaar is, krijg je de eerste proef in pdf. Controleer die goed op fouten. Bijvoorbeeld fouten in de opmaak, of typfouten en andere dingen die niet kloppen of die je niet mooi vindt.

Wil je een foto op een andere plek hebben, of toch een andere kleur of lettertype gebruiken voor de koppen? Geef dat dan ook meteen aan.

Correcties aangeven in Adobe Acrobat

Het kan best lastig zijn om correcties in een mail aan te geven. Een handig trucje is om ze als opmerkingen in de pdf te zetten. Dat kan in Adobe Acrobat.

Voorbeeld: correcties aangeven in de pdf met Adobe Acrobat

Wanneer je de proef geopend hebt, klik je op de knop notitie toevoegen (met het tekstballonnetje). Als je nu op de plek klikt waar je de correctie aan wilt geven, verschijnt er een notitieveld.

Probeer je correcties zo duidelijk en bondig mogelijk te typen. Op deze manier is het voor je ontwerper heel makkelijk om van boven naar beneden alle opmerkingen door te lopen.

Eventueel kan je ook tekst markeren, of doorstrepen wanneer delen van de tekst verwijderd moeten worden. Kies hiervoor de selectietool, selecteer het stukje tekst, klik rechtermuisknop en kies tekst markeren of tekst doorhalen.

De notities hebben geen opmaakmogelijkheden. Wil je dus tekst met kopjes aangeven of langere stukken tekst aanpassen, dan is het handiger om deze bijvoorbeeld in Word te schrijven en in je notitie in de pdf te verwijzen naar dit Word-bestand.

Wanneer je klaar bent, stuur je de pdf met de correcties en/of een mail met je opmerkingen terug naar je ontwerper, die de aanpassingen zal doen.

Waarschijnlijk zal dit proces zich een paar keer herhalen, net zo lang tot alles helemaal naar je zin is.

In het artikel Het ontwerp van je boek: tips vanuit de ontwerpstudio vertel ik uitgebreider hoe je correcties kunt aangeven in de pdf.

Meer uitleg over het aangeven van correcties in Adobe Acrobat vind je op de site van Adobe.

Fase 4: Je boek naar de drukker

Zie je niets geks meer en ben je helemaal tevreden, dan kan je akkoord geven op de laatste proef en kan je ontwerper het ontwerp naar de drukker sturen!

Een drukker kiezen voor je boek

Zelf een drukker zoeken kan best een tijdrovende klus zijn. Prijzen kunnen erg variëren en zijn onder andere afhankelijk van het formaat van je boek, de papiersoorten die gebruikt worden en van waar je het boek laat drukken.

Er zijn ook tussenpersonen die de beste drukker per project voor jou uitkiezen. Dat kan flink in de prijs schelen in de prijs, want zij hebben een groot bestand van drukkers waarmee ze samenwerken.

De tussenpersoon is dan jouw aanspreekpunt en regelt alle communicatie met de drukker.

Het kan ook zijn dat je ontwerper contact heeft met drukkerijen waarmee hij graag werkt. Je kan er dan ook voor kiezen om je ontwerper een drukker te laten kiezen.

Laat je hoe dan ook goed informeren, en vraag verschillende offertes aan, zodat je goed kunt vergelijken.

De bestanden van je boek geschikt maken voor de drukker

Voordat het bestand naar de drukker kan, moet het drukklaar gemaakt worden. Je ontwerper loopt alle pagina’s nog een laatste keer helemaal door, checkt de resolutie van alle gebruikte beelden, en zet, als dat nodig is, de kleuren van afbeeldingen die nog in RGB staan om naar CMYK.

De drukker heeft pdf-bestanden nodig in hoge resolutie, met snijtekens en afloop. Snijtekens markeren waar het papier na het drukken precies afgesneden moet worden. Afloop is een extra snijmarge van meestal 3 mm, rondom elke pagina.

Wanneer een pagina geen afloop zou hebben, dan zou je na het snijden een lelijk ongelijk wit randje krijgen langs foto’s en kleurvlakken die tot de rand van de pagina komen.

Voorbeeld: pdf voor de drukker van Écht ondernemen

Definitief akkoord geven aan de drukker

De drukklare pdf zal jij waarschijnlijk nog een laatste keer krijgen om hem te controleren, waarna je definitief akkoord geeft en de ontwerper het bestand naar de drukker stuurt.

Ook de drukker stuurt ten slotte je nog een laatste proef. Schrik niet, deze pdf is van hele lage resolutie en ziet er daardoor heel lelijk uit.

Dat mag je gewoon negeren. Deze laatste drukproef is alleen bedoeld om de laatste dingen te controleren. Staat alles erin wat er in moet en staat alles op de juiste plek? Dan kan je nu akkoord geven aan de drukker en gaat je boek in productie!

Nu volgen er een paar spannende weken, en is het een kwestie van wachten tot je je eerste eigen boek in handen hebt!