Weet je nog hoe het was als je als klein kind een tekening maakte? Je kreeg een bak stiften en een vel papier en begon gewoon met wat er in je opkwam. Je tekende een konijn, omdat je daar zo blij van werd. Maar daar kwam de juf, die zei dat er vandaag een boom getekend moest worden omdat het thema herfst was. En bam, daar ging je inspiratie…

Als we ouder worden gaan we projectmatig en systematisch werken, omdat eerst school en daarna het bedrijfsleven dat van ons vraagt. Dat is ‘hoe we het doen’. Daar is op zich niets mis mee, want op die manier leer je ordenen en betekenis geven aan informatie. Het probleem is alleen, dat dit ten koste gaat van je creativiteit.

Om creatief te zijn moet je voorbij projecten en systemen kunnen kijken, verbanden kunnen leggen en nieuwe betekenis kunnen geven aan de inhoud. In alle vrijheid iets nieuws creëren dus, gebaseerd op wat je tegenkomt en bestudeert. Het goede nieuws is gelukkig dat je de creativiteit die je als kind hebt moeten ‘afleren’ weer aan kunt leren.

Rust en ruimte

Inspiratie heeft rust en ruimte nodig om vrij te kunnen stromen. Rust in je hoofd, en ruimte voor nieuwe ideeën en associaties. Stop daarom met in hokjes denken en verzamel alles wat je tegenkomt en wat je inspireert. Ook dingen die op het eerste oog niets met je onderwerp te maken hebben. Koop een mooi notitieboek en begin een creatief dagboek. Ga verzamelen en laat je nieuwsgierigheid de vrije loop.

Heb je onderweg een ingeving of hoor je iets dat je op ideeën brengt, en heb je geen pen en papier bij je? Maak dan notities in je telefoon zodat je het niet kunt vergeten. Ik doe dat gewoon op mijn iPhone en maak voor elk thema een aparte notitie aan. Soms zijn steekwoorden genoeg, soms wil je misschien hele zinnen of alinea’s typen. Verwerk dit later tot nieuwe aantekeningen in je notitieboek.

Schrijven is een gesprek met jezelf

Als je met pen en papier schrijft, kan je zinnen niet uitwissen. Soms zal je iets opschrijven en denken, dit klopt eigenlijk niet… Schrijf dan gewoon door. Wat is het probleem? Waarom klopt het niet? Je zult dan vanzelf bij de oplossing terechtkomen. En die zin die niet klopte? Die mag gewoon blijven staan. Zo hou je inzicht in je gedachtengang. Brené Brown formuleert dit proces heel mooi in haar boek Durf te leiden (aff): “de manier om informatie van je hoofd naar je hart te verplaatsen (gaat) via je handen”. Schrijven dus. Met pen en papier.

Probeer het maar eens. Je zult zien dat je, wanneer je eenmaal bent begonnen en de eerste maagdelijke, ongeschonden pagina’s hebt beschreven, niet meer kunt stoppen. Doe er foto’s en knipsels bij en bouw een dossier op met al je ideeën, waar je steeds weer uit kunt putten. Werk ideeën uit, blijf nieuwsgierig en sta open voor nieuwe associaties. Door je gedachten visueel te maken door ze op papier te zetten, ontstaat er een nieuw verhaal. Jouw verhaal.

Je notitieboek is alleen voor jou en hoeft niet in schoonschrift te zijn. Juist niet! Zie jouw dagboek als één grote mindmap en braindump. Geen “collage van geweldige ideeën”, maar een tool om op geweldige ideeën te komen. Zoek nieuwe verbanden en verbind stukken tekst letterlijk met een pijl of een lijn. Vul je aantekeningen steeds aan. Schrijf niet alleen netjes op de lijntjes, maar op zijn kant waar ruimte over is, en zet nieuwe ideeën letterlijk tussen de andere. Omcirkel dingen die je belangrijk vindt en maak kleine schetsjes. Alles mag.

Flow

Terwijl je inspiratie verzamelt voor dat ene project, zal je merken dat je vanzelf een rode draad ontdekt en dat je steeds meer nieuwe projecten bedenkt. Dit gebeurt vanzelf, want door je handen te gebruiken en je gedachten helemaal vrij te laten, kom je in de flow. Er bestaat niets anders meer dan het project waaraan je werkt. Je gedachten zijn volledig gefocust en de inspiratie lijkt oneindig te zijn. Je denkt niet meer analytisch maar intuïtief. In de flow ontstaan de mooiste dingen.

Durf gewoon te beginnen

Om creatief te zijn is wel een beetje lef nodig. De moed om op die eerste, lege bladzijde te beginnen, of aan dat project dat je supergoed wilt doen. Vertrouw erop dat je het kunt en begin gewoon. Gun jezelf de vrijheid om fouten te maken, zonder jezelf te veroordelen als het even niet lukt. Want als je gaat zitten wachten op het perfecte idee, gebeurt er helemaal niets.

Perfect bestaat namelijk niet, goed is goed genoeg. Dat geldt voor alles, en zeker voor creatief werk. Het is altijd goed om beter te willen worden in wat je doet, maar door iets perfect te willen doen zit je jezelf alleen maar in de weg. Wat wil je eigenlijk bewijzen en aan wie? Perfectionisme is krampachtig en werkt verstikkend, terwijl inspiratie ruimte nodig heeft.

Slechte ideeën bestaan niet

Pas als je slechte ideeën durft uit te spreken of op te schrijven en uit te werken, kunnen goede ideeën ontstaan. Als je naar een wit blad blijft zitten staren totdat je vanzelf een geweldig idee krijgt, kan je waarschijnlijk eeuwig blijven wachten. Het is veel makkelijker om te beginnen met een halfbakken idee, en dat uit te werken tot iets goeds. Zelfs als dat halfbakken idee eerst nog slechter blijkt te zijn dan je dacht, en compleet mislukt.

Toen ik nog studeerde hadden we een ochtend in de week tekenen en er was niets zo lastig als beginnen aan een pastelkrijttekening op zo’n groot wit vel. Waar zet je de eerste lijn? Wat als het mislukt? Al snel kwam ik erachter dat juist het eerst laten mislukken de enige manier was om uiteindelijk iets goeds te maken.

De mislukte tekening bleek namelijk de perfecte basis te zijn voor het uiteindelijke werk. Het blad was niet meer intimiderend wit en er zat altijd wel iets in dat wel goed was. En over de rest kon je gewoon heen gaan en het bijwerken en perfectioneren. Net zo lang tot de mislukking in iets moois veranderd was.

Het resultaat bestond dan letterlijk uit vele lagen en dat is nou juist wat een tekening diepte geeft. Datzelfde geldt voor elk creatief werk, of je nu een ontwerp maakt of een boek schrijft. De gelaagdheid maakt het interessant. Je werk is doorleefd en heeft een ziel.

Balans vinden tussen hard werken en afstand nemen

Betekent dat dat je dus maar wat moet gaan zitten rommelen en zien waar het schip strandt? Nee, creativiteit is ook heel hard werken. Gewoon beginnen en vervolgens geconcentreerd door blijven gaan. Net zo lang tot je tevreden bent. Dan even pauze nemen, om daarna nog eens met een frisse blik te kijken en de laatste puntjes op de i te zetten.

Dat laatste is soms niet zo makkelijk, want als je in de flow zit, heb je al snel de neiging om niet meer te willen stoppen. Je sluit je af van de buitenwereld en zit helemaal in je werk. Toch moet je af en toe even iets anders gaan doen om los te komen van wat je aan het doen bent. Een goede balans vinden tussen doorwerken en afstand nemen. Gelukkig gaat dit bij de meesten van ons vanzelf, doordat we allemaal een telefoon hebben en e-mail, en klanten en vrienden die af en toe onze aandacht vragen.

Zo kreeg ik, toen ik halverwege het schrijven van dit blog was, een berichtje van Charlotte van Charlotte’s Law. Zij was bezig om haar nieuwe boek te schrijven en voor ik het wist zaten we alweer een hele tijd te overleggen en te brainstormen. Ontzettend leuk, daar maakte ik met alle plezier tijd voor! Alleen moest ik daarna naar de dierenarts met de poes, dus moest ik mijn schrijfwerk laten liggen en kon ik er pas een paar uur later mee verder.

Op dat moment vond ik dat wel even lastig, want ik zat er eigenlijk juist zo lekker in. Moet ik eerst niet even snel wat dingen noteren? Wat als ik die goede ideeën straks vergeten ben als ik ze nu niet opschrijf? Maar weet je wat het gekke is? Door je werk tussendoor even te laten rusten en er later weer met een frisse blik naar te kijken, raak je je inspiratie niet kwijt, maar kom je juist op nieuwe ideeën. Daardoor wordt het resultaat alleen maar veel beter.

Als je even vastloopt

Soms lukt het gewoon niet en kan je gewoon even geen inspiratie vinden. Dat is helemaal niet erg, maar als dat gebeurt op een moment dat er iets gemaakt moet worden, kan het wel behoorlijk lastig zijn. Hoewel je waarschijnlijk de neiging hebt om je helemaal vast te bijten in wat je moet doen, is loslaten dan juist het sleutelwoord. Inspiratie heeft ruimte nodig om te stromen, en hoe krampachtiger je het probeert vast te houden, hoe sneller het tussen je vingers vandaan glipt.

Loslaten

Het lijkt zo ongrijpbaar, maar inspiratie is er altijd. Ook als je even niet weet waar. De kunst is om jezelf de ruimte te geven om het weer te vinden. Anders verlam je jezelf, of ga je taken vermijden omdat je denkt dat het toch niet zal lukken, dat wat je maakt niet goed genoeg zal zijn. Gun jezelf dan de vrijheid en de flexibiliteit om even iets heel anders te gaan doen.

En nee dan bedoel ik niet een half uurtje pauze, maar zo lang als je nodig hebt, en dan nog even. Ga ‘spelen’ en laat je gedachten even de vrije loop. Kijk een film of lees een boek over een heel ander onderwerp en je zult zien dat je zelfs daar inspiratie in kunt vinden. Of misschien juist daar, want zo kom je misschien op hele nieuwe invalshoeken.

Neem even afstand. Neem een dag vrij, ga de deur uit, de natuur in, of bel iemand om mee te praten. Dat mag over iets heel anders zijn, maar dat hoeft niet. Iedereen weet wat er gebeurt als je jezelf verbiedt om aan die roze olifant te denken… Geef jezelf écht de vrijheid om te doen wat je wilt. Als dat uren kletsen over iets heel anders is, dan is dat goed. Wil je juist over je project praten, dan is dat ook goed. Het kan helpen om over je project te vertellen aan iemand die er niets over weet, omdat je dan de woorden moet vinden om uit te leggen wat je aan het doen bent en wat je doel is. Vaak blijkt zo vanzelf waarop je bent blijven steken, en kom je weer op nieuwe ideeën.

Tegenwoordig heb ik elke week een dag helemaal vrij, juist om deze afstand voor mezelf te creëren. Op die dag doe ik waar ik zin in heb. ’s Ochtends is dat vaak toch even werken, maar de rest van de dag ben ik buiten de deur, onderweg en altijd aan het kletsen. Over andere dingen, maar ook over ondernemen en over werk. Net waar ik op dat moment behoefte aan heb.

In het begin vond ik het best moeilijk, en soms nog. Als er veel werk ligt, kan dat aan het begin van de dag enorm aan me trekken. Dan heb ik steeds het gevoel dat ik eigenlijk achter de computer zou moeten zitten en zit ik ‘in mijn hoofd’ in plaats van ‘in het nu’. Toch barst ik aan het eind van die dag altijd weer van de inspiratie en zit ik vol nieuwe ideeën. En dat werk, dat komt de volgende dag wel weer en wordt er alleen maar beter van.